Het gezin in crisistijd – Deel elf

Het kan niet anders dan dat de Coronacrisis bij veel mensen leidt tot een overlevingsmechanisme. Er zijn drie overlevingsmechanisme te ontdekken bij mens en dier, namelijk: fight, flight en freeze. In het Nederlands vertaalt in vechten, vluchten en bevriezen. Overlevingsmechanismen ontwikkelen we vaak als we kind zijn. Het is een manier van overleven. Toen had je het nodig. Overlevingsmechanismen ontstaan vaak wanneer er te weinig aandacht is voor de werkelijke behoeften van het kind. Gevoelens en emoties waren niet veilig of er was geen aandacht voor. Wat u als kind voelde deed er niet zoveel toe of werd afgedaan als zeuren en piepen. Maar ook gebeurtenissen met impact kunnen ervoor zorgen dat u niet de aandacht kreeg die u wel nodig had zoals: het overlijden van een broer of zus, vader of moeder, echtscheiding van de ouders, één van de ouders die verslavingsproblematieken had bijvoorbeeld drank, fysiek of mentaal geweld, financiële perikelen, een faillissement van het bedrijf van de ouders en natuurlijk over een tijdje als gevolg van het Coronavirus. Wanneer een kind te weinig aandacht, liefde, erkenning of waardering krijgt ontstaan er een paar mogelijke reacties. (1) Vechten of rebels zijn: Het kind wordt rebels. Gedrag als stampvoetend en krijsend door de supermarkt gaan met moeder en zo de aandacht opeisen. Of heel brutaal gedrag dat weliswaar werd afgestraft maar waardoor het toch even de aandacht kreeg. (2) Vluchten: Het kind loopt er voor weg. Sluit zich af op de slaapkamer, trekt zich terug, wordt een beetje mensenschuw, verlegen, krijgt angst voor de buitenwereld. (3) Een manier van vluchten of vermijden is ook de reactie om in je hoofd te gaan leven. Zogenaamd voel je dan geen pijn immers. Een overlevingsstrategie vanuit de jeugd heeft vaak gevolgen voor het latere leven.

Als je teveel leeft vanuit je overlevingsmechanisme

Een overlevingsmechanisme kan een rol spelen in uw relatie of op uw werk. Wat gebeurt er? Zodra het moeilijk wordt, spannend of zodra er een conflict of spanning optreedt vertoont men hetzelfde gedrag als vroeger. Je grijpt terug op een strategie die je als kind ook hanteerde en je gaat vermijden of vechten. Of je vertoont wederom een grote mate van aanpassingsgedrag. Vandaag ben ik in gesprek met Judith, die werkzaam is voor een grote organisatie in Nederland. Ik heb gewerkt met het G-schema. Een Gebeurtenis, leidt tot negatieve Gevoelens en Gedachten, wat zich laat zien in het Gedrag en dat leidt dan tot Gevolgen. Ik gebruik dat schema vaak wanneer mensen vanuit een overlevings-mechanisme gaan reageren. Bij Judith gaat het over het gevoel er alleen voor te staan en dat haar werkgever haar aan haar lot overlaat. Dat zorgt voor negatieve gevoelens en negatieve gedachten. Uiteindelijk lijkt dat te leiden tot de negatieve overtuiging dat ze haar niet de moeite waard vinden en dan komt ze in de overlevingsmechanisme van het vechten terecht.

Stoppen met vechten, beginnen met bouwen

Op vechten zit altijd boosheid, omdat haar allerlei MOETENS en NIET MOGENS worden opgelegd. Ze geeft aan dat het niet alleen over vechten gaat, want ze herkent bij zichzelf ook het mechanisme van het vluchten en dat klopt, want als we bij het verdriet komen van wat deze situatie allemaal met haar heeft gedaan en wat voor een impact het heeft op haar lichaam en relatie komt de emotie omhoog, maar direct gaat ze weer over op de vecht-modus door dat verdriet weg te duwen. Lichamelijk heeft ze regelmatig last van uitslag, hoofdpijn en slecht slapen. En wat haar relatie betreft geeft haar man aan het liefst weer terug te keren naar het ‘normale’, maar aan de andere kant steunt hij haar ook door er voor haar te zijn. Hij hoort haar aan en geeft haar het gevoel haar te begrijpen. Daardoor kan ze naar hem ook in haar zachtheid blijven. Het zijn wel de gevolgen uit het G-schema op mijn whiteboard. Volgens mij kan ze ook niet anders, omdat ze nog in de afwikkeling zit van de hele situatie. Wat in ieder geval duidelijk wordt is dat haar werkgever haar niet terug wil in de organisatie. Het heeft haar doen besluiten om naar buiten te stappen met haar verhaal, omdat het zo onrechtvaardig voor haar voelt.